Een ontwerp dat kiest voor de stad
Z33 Hasselt
Als je architectuur begrijpt als een gebaar dat verschillen op een dwingende manier in de wereld zet, dan is dit gebouw een extreem voorbeeld van architectuur.
Vleugel 19 is het nieuwe tentoonstellingsgebouw van Z33, Huis voor Actuele Kunst, Design & Architectuur. Hierin brengt de Italiaanse architecte Francesca Torzo sterke ideeën naar voren over de aard en de positionering van architectuur zelf. Daarnaast reageert het gebouw op de bestaande context, met Vleugel 58, het Jenevermuseum en het aansluitende begijnhof. Dat levert een gebouw op dat bezoekers, curatoren en kunstenaars uitdaagt. Ze krijgen namelijk geen maagdelijk witte dozen, maar ruimtes met een uitgesproken karakter. Daardoor is het gebouw een geschenk, niet alleen voor de kunst die er onderdak zal vinden, maar ook voor de bezoekers en de stad.
In de voorbije 17 jaar werd het voormalige begijnhof, én de tentoonstellingsruimte Vleugel 58 ingenomen door Z33. Het huis groeide uit tot een kunstinstelling met internationale erkenning. De thematische tentoonstellingen bieden vaak een platform voor kunstenaars en ontwerpers die op het punt van hun doorbraak staan. Omstreeks 2010 werd duidelijk dat er nood was aan een ruimte die de ambities beter zou inlossen. De locatie in de stad maakte het echter niet gemakkelijk om een oplossing te vinden.
Z33 koos voor het voorstel van de Italiaanse architecte Francesca Torzo, wiens concept onlosmakelijk verbonden is met het omringende stadsweefsel. Torzo ontmoette een stad met een aaneenschakeling van passages en binnenplaatsen. Ze begreep wie hier voor ons leefde, en begreep wie hier na ons zal leven. De ruimte om te wandelen in Hasselt werd vertaald in een duizelingwekkende ruimtelijke complexiteit. Dit spel van muren, drempels en doorzichten maakt je op een indringende manier attent op het vermogen van architectuur om je waarneming en ervaring te sturen.
Het meest in het oog springend is de gevel aan de Bonnefantenstraat, de toekomstige hoofdingang van het gebouw, die bijna volledig dicht is, buiten een enkele kleine insnijding in een grote, ononderbroken muur. De bakstenen die gebruikt werden, hebben een ongebruikelijke ruitvorm in dieppaarse, roodachtige kleurschakeringen. Dit statement noopte Torzo tot heel wat denkwerk. Het resultaat is als een puzzelstuk dat op zijn plaats valt tussen Vleugel 58, het begijnhof, het jenevermuseum en de huizen verderop in de straat.
Dit project biedt échte architectuur om kunst tentoon te stellen, in plaats van kunst te onderdrukken in een overdadig gedecoreerd gebouw.
Vleugel 19 biedt je een verbazingwekkende waaier van ruimtelijke ervaringen. Dit komt door de opmerkelijke verschillen in breedte, hoogte en lengte van de kamers, maar ook door de manier waarop ze overgaan in elkaar. Op de etage van het nieuwe gebouw bevindt zich één grote zaal, met een ver doorzicht naar de bestaande vleugel. Het reliëf in het plafond heeft hier een golvende beweging, die de onregelmatige plattegrond van de ruimtes volgt. De ervaring die het gebouw biedt is niet enkel visueel, maar biedt ook sterke tastbare en ruimtelijke sensaties. Deze complexiteit is volledig architecturaal tot stand gekomen en niet belemmerd door referenties, overdadige technologie, enz. Door de vele transities, verschillen in lichtinval enz. voelt het gebouw ook aan als een miniatuurstad, een analogie van de ruimte van het begijnhof zelf, met de aaneenschakeling van steeds kleiner wordende ruimtes. Deze architectuur druist in tegen de stijl van recente gebouwen die aan de buitenkant spectaculair ogen maar binnenin de eigenlijke tentoonstellingsruimtes gewoon als witte dozen poneren. Vleugel 19 kan niet volledig begrepen worden zonder de context ervan te kennen.
Fotografie Olmo Peeters